Opis

Leonardo, Michał Anioł, Rafael. Te imiona elektryzują miłośników sztuki nieprzerwanie od ponad pięciuset lat. Hierarchia w obrębie tej wielkiej renesansowej trójcy w ciągu mijających stuleci zmieniała się wszakże wraz ze zmianami smaku i oczekiwań publiczności. Do ich sławy i legendy wiele dorzucił romantyzm z jego kultem artystycznego geniuszu, a także mit świeckiego i humanistycznego renesansu kwitnący w XIX wieku na rumowisku odchodzącej wówczas w przeszłość chrześcijańskiej Europy.  

Za wcielenie zarówno artystycznego geniuszu, jak i renesansowego mitu długo uchodził Rafael. Znamienne, że w XIX wieku Luwr jego dzieła ubezpieczał na znacznie wyższe kwoty niż Monę Lisę Leonarda. W następnych stu latach sytuacja nieco się jednak zmieniła, a punktem zwrotnym był chyba rok 1911, gdy zuchwała kradzież Leonardowskiego arcydzieła stała się światową sensacją opisywaną przez rosnącą wówczas w siłę prasę popularną.

Dziś to chyba właśnie Leonardo budzi największe emocje, zwłaszcza po zawrotnym, choć doprawdy trudnym do zrozumienia, sukcesie książki Dana Browna. Michał Anioł być może nie zyskał w ostatnich dziesięcioleciach aż tak masowej, popkulturowej sławy, jak Leonardo, ale za nim przemawia z kolei otaczający go mrok i homoseksualne domysły (które zresztą i w wypadku Leonarda budzą zaciekawienie współczesnej, żądnej plotek publiczności). Bodaj najmniejsze zainteresowanie popkultury wzbudza Rafael. Zapewne dlatego, że jego dzieła dla wielu pokoleń były wcieleniem klasyczności, harmonii i doskonałości, a to cechy, których dzisiejszy świat chyba aż tak bardzo nie ceni. Na pocieszenie (?) można wszakże dodać, że popkultura nie całkiem zapomniała o Rafaelu, skoro jego imieniem nazwano jednego z Wojowniczych Żółwi Ninja – oczywiście obok Leonarda i Michelangela! Potwierdzeniem żywotności renesansowego mitu jest to, że czwartym wśród owych zmutowanych nastoletnich żółwi (że przypomnę ich oryginalne miano) został Donatello.

O zmiennych kolejach sławy, o jej przewrotności, o legendach otaczających życie i sztukę Leonarda, Michała Anioła i Rafaela parę słów pewnie trzeba będzie powiedzieć. Spróbuję jednak skupić się na ich sztuce, a nie na ich biografiach i na ich legendzie. Będziemy więc wspólnie  przyglądać się źródłom ich twórczości (nawet najwięksi geniusze wspierają się przecież na ramionach poprzedników), ich artystycznym odkryciom, ich najwspanialszym arcydziełom, a także temu, w jaki sposób oddziałali na tych twórców, którzy przyszli po nich.

Z góry ostrzegam – podczas naszych spotkań będę reprezentantem raczej niezbyt porywającej historii sztuki niż ekscytującej, ale fikcyjnej beletrystyki! Jestem bowiem głęboko przekonany, że prawdziwy Leonardo, prawdziwy Michał Anioł, prawdziwy Rafael są ciekawsi niż ich romantyczne i popkulturowe wcielenia. Wiem, wiem: „cóż jest prawda?”. Jednak bez dążenia do niej namysł nad przeszłością nie miałby chyba większego sensu.

prof. Jacek Friedrich

 

 

Prowadzący

prof. dr hab. Jacek Friedrich – historyk sztuki, profesor w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego, były dyrektor Muzeum Narodowego w Gdańsku.
Jego zainteresowania badawcze obejmują: dzieje architektury nowoczesnej ze szczególnym uwzględnieniem okresu po 1945 r., dzieje ochrony zabytków, nowożytną i nowoczesną architekturę gdańską, związki pomiędzy kulturą wizualną a ideologiami w XIX i XX w., a także ilustrację książkową w Polsce po 1945 r.
Dużą wagę przywiązuje do popularyzacji kultury artystycznej i architektonicznej.
Za udział w ratowaniu zabytków podczas pożaru kościoła św. Katarzyny odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi.
Opublikował m.in.: „Gdańskie zabytki architektury do końca XVIII wieku” (1997), „Gdańsk dla młodych podróżników” (2005), „Odbudowa Głównego Miasta w Gdańsku w latach 1945-1960” (2015), „Walka obrazów. Przedstawienia wobec idei w Wolnym Mieście Gdańsku (2018).