Zielona szkoła z prof. Zbigniewem Mikołejką. Śląsk Opolski
: 14 lut 2023, o 10:17
Śląsk Opolski z prof. Zbigniewem Mikołejką
6-10 września 2023 r.
Opole
- Wieża Piastowska z około 1300 roku, symboliczna „ikona” miasta, pozostałość zamku książąt opolskich, w 1928 roku wkomponowana w budynek rejencji opolskiej (jest też pozostałość - wieża i część murów - piastowskiego Zamku Górnego, wkomponowana obecnie w budynek jakiejś szkoły zawodowej);
- okazały, neorenesansowy Ratusz (XIX-XX wiek), zbudowany na wzór florenckiego Palazzo Vecchio, oraz domy przy Rynku (XVI-XVIII wiek);
- Kościół Matki Boskiej Bolesnej i św. Wojciecha, zwany „kościołem na górce” (najstarszy kościół opolski, gotycki, wnętrze barokowe; najcenniejszy obraz - czternastowieczny tryptyk Niepokalana Matka w kręgu panien męczennic: Agnieszki, Barbary, Cecylii, Katarzyny);
- Katedra Podwyższenia Krzyża Świętego (gotyk, barok i neogotyk, obraz Matki Boskiej Opolskiej z lat 1480-1500);
- Kościół Świętej Trójcy, najciekawsza ze świątyń Opola (wczesny gotyk, późny renesans, barok; mauzoleum Piastów opolskich - nagrobki i krypta ze szczątkami ośmiu książąt i pięciu księżnych; najstarsza na całym Śląsku polichromia, XIV wiek, ze sceną Ukrzyżowania; chór z XVIII wieku, z regencyjno-barokowym prospektem organowym);
- Kościół św. Aleksego z około 1421 roku (gotycki, wnętrze barokowe);
- Domek Lodowy z 1909 roku na wyspie Pasieka;
- Młynówka, zwana „Opolską Wenecją”, widowiskowe, stare koryto Odry z chmarą mostów i mostków;
- Fontanna Ceres z 1907 roku na Placu Daszyńskiego;
- Amfiteatr Tysiąclecia (hm?);
Brzeg
- Ratusz, renesansowy, bardzo piękne, oryginalne wnętrze i zewnętrze z XVI-XVII wieku (nie wiem, czy istnieje tam jeszcze świetna restauracja); po sowieckim karnawale zniszczenia w 1945 roku ocalało wokół trochę interesujących kamienic, renesansowych i barokowych;
- Zamek Piastów Brzeskich (najdłużej panującej linii piastowskiej), słusznie zwany „Śląskim Wawelem”; mimo ogołocenia wnętrz przez Sowietów - ciągle imponujący; absolutnym arcydziełem jest zajmujący całą ścianę frontową portal zamkowy z rzeźbami władców Polski i Piastów Śląskich oraz drzewem genealogicznym (nocowałem w tym zamku kiedyś, co także jest godne odnotowania); kościół zamkowy i niebywały dziedziniec, rojny od krużganków;
- Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego, także na wzgórzu zamkowym; pojezuicki, barokowy z XVIII wieku; wewnątrz istne szaleństwo iluzjonistycznych fresków;
- dwie gotyckie świątynie - kościół św. Mikołaja i dawny kościół franciszkanów, najstarszy w Brzegu; wypalone, ogołocone, ten drugi w stanie ruiny, ale absolutnie nie do pominięcia: robią wrażenie, trwają - przeciw zniszczeniu - jakby siłą ducha;
Nysa
- bazylika św. Jakuba i św. Agnieszki (XV-XVII-XIX wiek) porażająca swą architektoniczną potęgą, podobnie jak stojąca obok dzwonnica z XV wieku (ma 43 metry, a miała być trzykrotnie wyższa), w której znajduje się małe muzeum sztuki zdobniczej, nie tylko sakralnej, czyli Skarbiec św. Jakuba; mimo sowieckich zniszczeń bazylika robi wrażenie - samą swą architektoniczną konstrukcją zarówno zewnętrza, jak i wnętrza; zachowały się też w niezłym stanie kaplice boczne (głównie gotyk, ale też manieryzm i barok), kaplice-mauzolea biskupów wrocławskich, gotyckie portale;
- poza tym w Nysie znajduje się - wszystko to ukazuje potęgę władających miastem biskupów wrocławskich - kilkanaście innych kościołów, głównie gotyckich i barokowych; często są to wielkie kompleksy budynków po zakonach (dominikanów, franciszkanów, jezuitów czy bożogrobców); są też dwa kościoły cmentarne; w większości zostały zniszczone podczas wojny, utraciły nierzadko swój zabytkowy charakter, jak na przykład wielki pojezuicki kościół Wniebowzięcia NMP (który jednak powinniśmy obejrzeć ze względu na architekturę i barokowe polichromie, wraz z gmachem przynależnego doń ongiś Collegium Carolinum); we wspaniałej postaci zachował się natomiast dawny kościół bożogrobców pw. św. Apostołów Piotra i Pawła - wzorowany na kościele św. Mikołaja na praskiej Małej Stranie i określany jako „perła śląskiego Rzymu”; to barokowe i porywające szaleństwo o nienaruszonym wnętrzu z XVIII wieku (zachowało się bowiem wszystko: ołtarze, ambona, paramenty, cykle obrazów i polichromie, rzeźby oraz oprawa chóru z wielkim prospektem organowym);
- dawny dwór biskupów wrocławskich (XVII wiek), pozostałość ich zamku, zniszczona w 1945 roku i potem dewastowana; do obejrzenia z zewnątrz, gdyż wciąż robi potężne wrażenie;
- pałac biskupów wrocławskich; wielki i imponujący okaz śląskiej architektury barokowej; po zniszczeniach z 1945 roku utracił zabytkowy charakter, ale konieczny do obejrzenia (teraz jest tam zresztą lokalne muzeum);
- Wieża Wrocławska i Wieża Ziębicka, malownicze gotyckie, wzniosłe i jakże teraz samotne, pozostałości dawnych obwarowań miasta;
- renesansowo-barokowy Dom Wagi Miejskiej przy Rynku - mimo zniszczeń z1945 roku i późniejszego niechlujstwa wciąż piękny (fasada!);
- Piękna Studnia z epoki baroku, arcydzieło śląskiego kowalstwa (tuż przy Rynku);
- barokowa Fontanna Trytona (przy rynku);
- trochę zabytkowych kamienic z XVI-XVIII oraz XIX wieku (głównie przy Rynku);
Malujowice
- Najważniejsze miejsce wyprawy: gotycki kościół św. Jakuba - ze „śląską Sykstyną”, czyli polichromią Biblia Pauperum, wydobytą spod tynków dopiero w latach 60. XX stulecia;
Głogówek
- gotycka (ale ze wspaniałym barokowym wnętrzem) kolegiata św. Bartłomieja; wielkie freski i sztukaterie z XVIII wieku (fantazyjne fascynujące połączenie dominującej bieli ze złotem oraz delikatną pastelową tonacją malunków); kaplica Oppersdorffów z alabastrowym nagrobkiem;
- cmentarny, sztachulcowy kościół Świętego Krzyża z początku XVIII wieku; stacje Drogi Krzyżowej w podcieniach, polichromowane rzeźby z XVII wieku (słowem, małe, a piękne);
- zespół klasztorny franciszkanów, z XIV-XV oraz XIX wieku; wnętrze kościoła św. Franciszka z XVIII wieku to barok i rokoko, dosyć konwencjonalne (robi wrażenie tylko wielki ołtarz); najciekawszy natomiast jest Domek Loretański z osnutymi legendą barokowymi freskami i obrazami z tej epoki (mam zresztą do tego kościoła pewien dystans, bo początek dał mu książę Władysław Opolczyk, jedna z najpodlejszych postaci w dziejach Polski, twórca pierwszej koncepcji jej rozbioru);
- ratusz z początku XVII wieku; przebudowany w XIX i w XX wieku (po zniszczeniach z 1945 roku); mimo to ładny i biały;
- imponujący, mimo okropnych zaniedbań, ogromny Zamek Oppersdorffów, panów Głogówka (a właściwie dwa zamki - dolny i górny - każdy o trzech skrzydłach); wzniesiony w XVI wieku w stylu manierystycznym, a potem w XVII wieku rozbudowany w duchu baroku; pozostało w nim jednak sporo dekoracji rzeźbiarskich i malarskich (w części, o ile pamiętam, jest miejscowe muzeum);
- mimo zniszczeń wojennych i powojennych w Głogówku pozostało kilka barokowych kaplic i sporo zabytkowych kamienic (głównie w Rynku); zwiedzanie miasteczka jest przy tym o tyle łatwe, ze wszystko właściwie, o ile pamiętam, położone jest w jednej linii;
Byczyna
- układ urbanistyczny (dość dobrze zachowany);
- znakomicie (jak na Polskę) zachowane średniowieczne mury obronne (XV-XVI wiek); przetrwały niemal nietknięte i mają około kilometra długości oraz kilka imponujących wież czy baszt; są też otoczone fosą;
- kościół ewangelicko-augsburski imienia św. Mikołaja; piękny przykład architektury gotyckiej z wyniosłą wieżą; jednak wnętrze jest neogotyckie, choć niebrzydkie; zachowały się w nim przy tym rzeczy dużo starsze, m.in. krucyfiks z kręgu Wita Stwosza czy renesansowe i barokowe obrazy;
- kościół Świętej Trójcy i NMP Różańcowej w stylu późnobarokowym, dość konwencjonalny;
- kaplica cmentarna św. Jadwigi (XV wiek), z czerwonej cegły; możemy na nią rzucić okiem od zewnątrz;
- ratusz jest udaną, jak się wydaje, rekonstrukcją zniszczonego w 1945 roku budynku z XV-XVIII wieku; zachowało się natomiast, głównie wokół Rynku i na Starym Mieście, sporo ładnych zabytkowych kamieniczek;
Niemodlin
- wielki zamek-rezydencja Piastów opolskich, niemodlińskich i strzeleckich; pochodzi z epoki renesansu, ale ma trochę rzeczy starszych (gotyk) i późniejszych (barok); Jakub Kolski nakręcił tu Jasminum (są tego ślady), a miejscu nadano dziś charakter turystycznej atrakcji w stylu polish pop; ale w sumie rzecz imponująca (architektura!);
- świetnie zachowany dawny układ architektoniczny z Rynkiem w kształcie wrzeciona; sporo zabytkowych kamienic;
- piękny i ciekawy, jeśli chodzi o architekturę, gotycki kościół Wniebowzięcia NMP (XIII-XIV, z barokowymi przeróbkami); wyposażenie wnętrza jest barokowe (XVII-XVIII wiek);
Otmuchów
- średniowieczny układ urbanistyczny, nieżle zachowany;
- wielki barokowy kościół śś. Mikołaja i Franciszka Ksawerego ze schyłku XVII stulecia; wewnątrz są cztery obrazy Willmana oraz chmara fresków Karola Dankwarta (to ten Szwed, który pokutował za tatusia pułkownika oraz jego kolegów z Potopu, malując m.in. dekoracje bazyliki na Jasnej Górze);
- zamek biskupów wrocławskich (XVI-XVII wiek); częściowo odbudowany po zniszczeniach w wojnie śląskiej z 1741 roku, wciąż jednak imponuje rozmachem i okazałością;
- pałac, czyli w istocie zamek dolny z początku XVIII wieku (to dziś siedziba jakiegoś tam urzędu, czyli budynek „bez właściwości” - bardziej niż bohater sławnej powieści Musila);
- ratusz z XVI-XVII wieku, ostatecznie przebudowany w 1817 roku (wokół, niestety, sporo „arcytektury” z doby socjalizmu);
- fragmenty murów obronnych z różnych czasów z jakimiś wieżami i bastejami;
Paczków
- kolejne „polskie Carcassonne”, najbardziej chyba znane: względnie dobrze zachowane mury obronne (XIV-XVI oraz XIX wiek) o 19 basztach oraz trzech wieżach bramnych (dla zainteresowanych wzniesiono dość wysoką drewnianą konstrukcję, tak ze dwa, trzy piętra, po której można łazić i oglądać);
- obronny kościół św. Jana Ewangelisty (XIII-XIX wiek) o ciekawej architekturze; wewnątrz znajduje się tak zwana studnia tatarska z XVI stulecia;
- sporo zabytkowych kamieniczek;
Olesno
- drewniany kościół odpustowy św. Anny z 1518 roku, wybudowany na planie róży wokół rosnącej ongiś w tym miejscu sosny (jej pień podtrzymuje nadal ołtarz główny); miejsce słynące cudami, sprawianymi przez osobliwie tu czczoną późnogotycką figurę św. Anny Samotrzeciej, zwanej św. Anną Oleską;
Obórki
- drewniany polskokatolicki kościół Apostołów Piotra i Pawła (z XVI wieku); we wnętrzu cenne polichromie z końca XVII; otoczony murem z kamieni polnych - głazów narzutowych (XV-XVI wiek);
Moszna
- disnejowski zamek neogotycki (365 pomieszczeń i 99 wież i wieżyczek); dziś jest tu hotel i restauracja, a dawniej było tu jakieś Centrum Leczenia Nerwic - słowem coś dla nas!
6-10 września 2023 r.
Opole
- Wieża Piastowska z około 1300 roku, symboliczna „ikona” miasta, pozostałość zamku książąt opolskich, w 1928 roku wkomponowana w budynek rejencji opolskiej (jest też pozostałość - wieża i część murów - piastowskiego Zamku Górnego, wkomponowana obecnie w budynek jakiejś szkoły zawodowej);
- okazały, neorenesansowy Ratusz (XIX-XX wiek), zbudowany na wzór florenckiego Palazzo Vecchio, oraz domy przy Rynku (XVI-XVIII wiek);
- Kościół Matki Boskiej Bolesnej i św. Wojciecha, zwany „kościołem na górce” (najstarszy kościół opolski, gotycki, wnętrze barokowe; najcenniejszy obraz - czternastowieczny tryptyk Niepokalana Matka w kręgu panien męczennic: Agnieszki, Barbary, Cecylii, Katarzyny);
- Katedra Podwyższenia Krzyża Świętego (gotyk, barok i neogotyk, obraz Matki Boskiej Opolskiej z lat 1480-1500);
- Kościół Świętej Trójcy, najciekawsza ze świątyń Opola (wczesny gotyk, późny renesans, barok; mauzoleum Piastów opolskich - nagrobki i krypta ze szczątkami ośmiu książąt i pięciu księżnych; najstarsza na całym Śląsku polichromia, XIV wiek, ze sceną Ukrzyżowania; chór z XVIII wieku, z regencyjno-barokowym prospektem organowym);
- Kościół św. Aleksego z około 1421 roku (gotycki, wnętrze barokowe);
- Domek Lodowy z 1909 roku na wyspie Pasieka;
- Młynówka, zwana „Opolską Wenecją”, widowiskowe, stare koryto Odry z chmarą mostów i mostków;
- Fontanna Ceres z 1907 roku na Placu Daszyńskiego;
- Amfiteatr Tysiąclecia (hm?);
Brzeg
- Ratusz, renesansowy, bardzo piękne, oryginalne wnętrze i zewnętrze z XVI-XVII wieku (nie wiem, czy istnieje tam jeszcze świetna restauracja); po sowieckim karnawale zniszczenia w 1945 roku ocalało wokół trochę interesujących kamienic, renesansowych i barokowych;
- Zamek Piastów Brzeskich (najdłużej panującej linii piastowskiej), słusznie zwany „Śląskim Wawelem”; mimo ogołocenia wnętrz przez Sowietów - ciągle imponujący; absolutnym arcydziełem jest zajmujący całą ścianę frontową portal zamkowy z rzeźbami władców Polski i Piastów Śląskich oraz drzewem genealogicznym (nocowałem w tym zamku kiedyś, co także jest godne odnotowania); kościół zamkowy i niebywały dziedziniec, rojny od krużganków;
- Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego, także na wzgórzu zamkowym; pojezuicki, barokowy z XVIII wieku; wewnątrz istne szaleństwo iluzjonistycznych fresków;
- dwie gotyckie świątynie - kościół św. Mikołaja i dawny kościół franciszkanów, najstarszy w Brzegu; wypalone, ogołocone, ten drugi w stanie ruiny, ale absolutnie nie do pominięcia: robią wrażenie, trwają - przeciw zniszczeniu - jakby siłą ducha;
Nysa
- bazylika św. Jakuba i św. Agnieszki (XV-XVII-XIX wiek) porażająca swą architektoniczną potęgą, podobnie jak stojąca obok dzwonnica z XV wieku (ma 43 metry, a miała być trzykrotnie wyższa), w której znajduje się małe muzeum sztuki zdobniczej, nie tylko sakralnej, czyli Skarbiec św. Jakuba; mimo sowieckich zniszczeń bazylika robi wrażenie - samą swą architektoniczną konstrukcją zarówno zewnętrza, jak i wnętrza; zachowały się też w niezłym stanie kaplice boczne (głównie gotyk, ale też manieryzm i barok), kaplice-mauzolea biskupów wrocławskich, gotyckie portale;
- poza tym w Nysie znajduje się - wszystko to ukazuje potęgę władających miastem biskupów wrocławskich - kilkanaście innych kościołów, głównie gotyckich i barokowych; często są to wielkie kompleksy budynków po zakonach (dominikanów, franciszkanów, jezuitów czy bożogrobców); są też dwa kościoły cmentarne; w większości zostały zniszczone podczas wojny, utraciły nierzadko swój zabytkowy charakter, jak na przykład wielki pojezuicki kościół Wniebowzięcia NMP (który jednak powinniśmy obejrzeć ze względu na architekturę i barokowe polichromie, wraz z gmachem przynależnego doń ongiś Collegium Carolinum); we wspaniałej postaci zachował się natomiast dawny kościół bożogrobców pw. św. Apostołów Piotra i Pawła - wzorowany na kościele św. Mikołaja na praskiej Małej Stranie i określany jako „perła śląskiego Rzymu”; to barokowe i porywające szaleństwo o nienaruszonym wnętrzu z XVIII wieku (zachowało się bowiem wszystko: ołtarze, ambona, paramenty, cykle obrazów i polichromie, rzeźby oraz oprawa chóru z wielkim prospektem organowym);
- dawny dwór biskupów wrocławskich (XVII wiek), pozostałość ich zamku, zniszczona w 1945 roku i potem dewastowana; do obejrzenia z zewnątrz, gdyż wciąż robi potężne wrażenie;
- pałac biskupów wrocławskich; wielki i imponujący okaz śląskiej architektury barokowej; po zniszczeniach z 1945 roku utracił zabytkowy charakter, ale konieczny do obejrzenia (teraz jest tam zresztą lokalne muzeum);
- Wieża Wrocławska i Wieża Ziębicka, malownicze gotyckie, wzniosłe i jakże teraz samotne, pozostałości dawnych obwarowań miasta;
- renesansowo-barokowy Dom Wagi Miejskiej przy Rynku - mimo zniszczeń z1945 roku i późniejszego niechlujstwa wciąż piękny (fasada!);
- Piękna Studnia z epoki baroku, arcydzieło śląskiego kowalstwa (tuż przy Rynku);
- barokowa Fontanna Trytona (przy rynku);
- trochę zabytkowych kamienic z XVI-XVIII oraz XIX wieku (głównie przy Rynku);
Malujowice
- Najważniejsze miejsce wyprawy: gotycki kościół św. Jakuba - ze „śląską Sykstyną”, czyli polichromią Biblia Pauperum, wydobytą spod tynków dopiero w latach 60. XX stulecia;
Głogówek
- gotycka (ale ze wspaniałym barokowym wnętrzem) kolegiata św. Bartłomieja; wielkie freski i sztukaterie z XVIII wieku (fantazyjne fascynujące połączenie dominującej bieli ze złotem oraz delikatną pastelową tonacją malunków); kaplica Oppersdorffów z alabastrowym nagrobkiem;
- cmentarny, sztachulcowy kościół Świętego Krzyża z początku XVIII wieku; stacje Drogi Krzyżowej w podcieniach, polichromowane rzeźby z XVII wieku (słowem, małe, a piękne);
- zespół klasztorny franciszkanów, z XIV-XV oraz XIX wieku; wnętrze kościoła św. Franciszka z XVIII wieku to barok i rokoko, dosyć konwencjonalne (robi wrażenie tylko wielki ołtarz); najciekawszy natomiast jest Domek Loretański z osnutymi legendą barokowymi freskami i obrazami z tej epoki (mam zresztą do tego kościoła pewien dystans, bo początek dał mu książę Władysław Opolczyk, jedna z najpodlejszych postaci w dziejach Polski, twórca pierwszej koncepcji jej rozbioru);
- ratusz z początku XVII wieku; przebudowany w XIX i w XX wieku (po zniszczeniach z 1945 roku); mimo to ładny i biały;
- imponujący, mimo okropnych zaniedbań, ogromny Zamek Oppersdorffów, panów Głogówka (a właściwie dwa zamki - dolny i górny - każdy o trzech skrzydłach); wzniesiony w XVI wieku w stylu manierystycznym, a potem w XVII wieku rozbudowany w duchu baroku; pozostało w nim jednak sporo dekoracji rzeźbiarskich i malarskich (w części, o ile pamiętam, jest miejscowe muzeum);
- mimo zniszczeń wojennych i powojennych w Głogówku pozostało kilka barokowych kaplic i sporo zabytkowych kamienic (głównie w Rynku); zwiedzanie miasteczka jest przy tym o tyle łatwe, ze wszystko właściwie, o ile pamiętam, położone jest w jednej linii;
Byczyna
- układ urbanistyczny (dość dobrze zachowany);
- znakomicie (jak na Polskę) zachowane średniowieczne mury obronne (XV-XVI wiek); przetrwały niemal nietknięte i mają około kilometra długości oraz kilka imponujących wież czy baszt; są też otoczone fosą;
- kościół ewangelicko-augsburski imienia św. Mikołaja; piękny przykład architektury gotyckiej z wyniosłą wieżą; jednak wnętrze jest neogotyckie, choć niebrzydkie; zachowały się w nim przy tym rzeczy dużo starsze, m.in. krucyfiks z kręgu Wita Stwosza czy renesansowe i barokowe obrazy;
- kościół Świętej Trójcy i NMP Różańcowej w stylu późnobarokowym, dość konwencjonalny;
- kaplica cmentarna św. Jadwigi (XV wiek), z czerwonej cegły; możemy na nią rzucić okiem od zewnątrz;
- ratusz jest udaną, jak się wydaje, rekonstrukcją zniszczonego w 1945 roku budynku z XV-XVIII wieku; zachowało się natomiast, głównie wokół Rynku i na Starym Mieście, sporo ładnych zabytkowych kamieniczek;
Niemodlin
- wielki zamek-rezydencja Piastów opolskich, niemodlińskich i strzeleckich; pochodzi z epoki renesansu, ale ma trochę rzeczy starszych (gotyk) i późniejszych (barok); Jakub Kolski nakręcił tu Jasminum (są tego ślady), a miejscu nadano dziś charakter turystycznej atrakcji w stylu polish pop; ale w sumie rzecz imponująca (architektura!);
- świetnie zachowany dawny układ architektoniczny z Rynkiem w kształcie wrzeciona; sporo zabytkowych kamienic;
- piękny i ciekawy, jeśli chodzi o architekturę, gotycki kościół Wniebowzięcia NMP (XIII-XIV, z barokowymi przeróbkami); wyposażenie wnętrza jest barokowe (XVII-XVIII wiek);
Otmuchów
- średniowieczny układ urbanistyczny, nieżle zachowany;
- wielki barokowy kościół śś. Mikołaja i Franciszka Ksawerego ze schyłku XVII stulecia; wewnątrz są cztery obrazy Willmana oraz chmara fresków Karola Dankwarta (to ten Szwed, który pokutował za tatusia pułkownika oraz jego kolegów z Potopu, malując m.in. dekoracje bazyliki na Jasnej Górze);
- zamek biskupów wrocławskich (XVI-XVII wiek); częściowo odbudowany po zniszczeniach w wojnie śląskiej z 1741 roku, wciąż jednak imponuje rozmachem i okazałością;
- pałac, czyli w istocie zamek dolny z początku XVIII wieku (to dziś siedziba jakiegoś tam urzędu, czyli budynek „bez właściwości” - bardziej niż bohater sławnej powieści Musila);
- ratusz z XVI-XVII wieku, ostatecznie przebudowany w 1817 roku (wokół, niestety, sporo „arcytektury” z doby socjalizmu);
- fragmenty murów obronnych z różnych czasów z jakimiś wieżami i bastejami;
Paczków
- kolejne „polskie Carcassonne”, najbardziej chyba znane: względnie dobrze zachowane mury obronne (XIV-XVI oraz XIX wiek) o 19 basztach oraz trzech wieżach bramnych (dla zainteresowanych wzniesiono dość wysoką drewnianą konstrukcję, tak ze dwa, trzy piętra, po której można łazić i oglądać);
- obronny kościół św. Jana Ewangelisty (XIII-XIX wiek) o ciekawej architekturze; wewnątrz znajduje się tak zwana studnia tatarska z XVI stulecia;
- sporo zabytkowych kamieniczek;
Olesno
- drewniany kościół odpustowy św. Anny z 1518 roku, wybudowany na planie róży wokół rosnącej ongiś w tym miejscu sosny (jej pień podtrzymuje nadal ołtarz główny); miejsce słynące cudami, sprawianymi przez osobliwie tu czczoną późnogotycką figurę św. Anny Samotrzeciej, zwanej św. Anną Oleską;
Obórki
- drewniany polskokatolicki kościół Apostołów Piotra i Pawła (z XVI wieku); we wnętrzu cenne polichromie z końca XVII; otoczony murem z kamieni polnych - głazów narzutowych (XV-XVI wiek);
Moszna
- disnejowski zamek neogotycki (365 pomieszczeń i 99 wież i wieżyczek); dziś jest tu hotel i restauracja, a dawniej było tu jakieś Centrum Leczenia Nerwic - słowem coś dla nas!