Opis

Instytucja muzeum wzmacnia atmosferę powagi dzieła sztuki, „odrywając” je od codzienności, dla której zostało stworzone. Często się jednak zdarza, że intencją artysty było wywołanie uśmiechu na ustach odbiorcy. Można powiedzieć, że żart w sztuce obecny jest od samych jej początków. Analiza sztuki prehistorycznej zawsze niesie odrobinę ryzyka, stąd też, choć wydaje się, że można by wskazać kilka przykładów żartu, ten obszar historii sztuki w wykładzie zostanie pominięty. Starożytny Egipt przynosi nam żarty wynikające z kontekstu danego przedstawienia. Antyczna Grecja epoki klasycznej i wczesnohellenistycznej idzie drogą literatury, by w czasach późnohellenistycznych i okresie rzymskim zachwycać się „uśmiechem” mającym swoje źródło w obrazach codzienności. Na pozór wydawałoby się, że „zatopione” w modlitwie Średniowiecze pozbawione będzie nawet odrobiny humoru. Jednak uważne studia kultury tej epoki pokazują coś wręcz przeciwnego: marginalia świętych ksiąg często wypełnione są zabawnymi, rubasznymi wręcz scenami, które nie konweniują z powagą zapisanego tekstu, a sakralna architektura czasów romańskich czy gotyku zachwyca bogactwem żartobliwego w swoim charakterze detalu. Późniejsze epoki nie są w tej materii gorsze czego najlepszym przykładem twórczość takich „gigantów” sztuki jak Jan van Eyck czy Rembrandt. O ile jednak w sztuce dawnej żart znajdował się na antypodach głównego nurtu sztuki, o tyle w sztuce współczesnej bardzo często staje się strategią artystyczną, czego najlepszym przykładem jest działalność artystyczna Salvadora Dali, Andy Warhola czy Jeffa Koonsa, a na polu teorii sztuki Zapiski o kampie Susan Sontag.

Od kilkudziesięciu lat sztuce towarzyszy pojęcie kiczu (od czasów opublikowania tekstu Hermanna Brocha poświęconemu temu zagadnieniu). Tekst Sontag sprawił, że kategoria kiczu została wykorzystana w sztuce tak dalece, że dzisiaj nawet tak monumentalne i ważne dla kultury polskiej dzieło jak Bitwa pod Grunwaldem Jana Matejki może stać się elementem żartu. Stąd wniosek, iż pomimo różnych stawianych barier żart w sztuce ma się dobrze i trwać będzie zapewne wiecznie, a pewnie i jeszcze jeden dzień dłużej.

dr Roman Nieczyporowski

 

Prowadzący

dr Roman Nieczyporowski – historyk i teoretyk sztuki, studiował historię sztuki na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a historię na Uniwersytecie Gdańskim. Członek Zarządu Fundacji im. Dr Katarzyny Cieślak, należy również do Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Polskiego Towarzystwa Estetycznego, Polskiego Towarzystwa Filologicznego, Hembygsförening (Szwedzkiego Towarzystwa Opieki nad Zabytkami) oraz... Polskiego Związku Alpinizmu (jest członkiem Klubu Wysokogórskiego „Trójmiasto”). Pracuje w Międzywydziałowym Instytucie Nauk o Sztuce Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. W obszarze jego zainteresowań badawczych znajdują się kulturowo-społeczne aspekty sztuki współczesnej.