Opis

Wiadomo powszechnie, że wpływ reformacji na konfesyjne i polityczne dzieje Europy był ogromny. Rzadziej może pamięta się o tym, że wystąpienie Lutra, a potem Kalwina miały także ogromny wpływ na losy europejskiej sztuki.

Reformatorzy początkowo bardzo dosłownie rozumieli pierwsze przykazanie, które w swym pełnym biblijnym brzmieniu głosi: „Nie czyń sobie obrazu rytego ani żadnego podobieństwa tych rzeczy, które są na niebie wzgórę, i które na ziemi nisko, i które w wodach pod ziemią; Nie będziesz się im kłaniał ani ich chwalił” (w przekładzie luterańskiej Biblii Gdańskiej).

To doprowadziło do towarzyszącego wczesnym wystąpieniom reformatorów obrazoburstwa, podczas którego zniszczono (zwłaszcza w Niderlandach) ogromną część artystycznego dorobku wieków średnich. Równocześnie jednak reformacja zrodziła swój własny sposób wytwarzania i użytkowania obrazów.

Z jednej strony restrykcyjnie (zwłaszcza u kalwinistów) podchodzono do kwestii obecności wyobrażeń w przestrzeni sakralnej, z drugiej jednak posługiwano się obrazem do celów polemicznych, politycznych czy dydaktycznych. Z czasem początkowy rygoryzm ustąpił miejsca bardziej swobodnej interpretacji pierwszego przykazania, co zaowocowało twórczością Rembrandta, czy – znacznie już później – Caspara Davida Friedricha.

Osobnym problemem jest kwestia katolickiej reakcji na reformację. W wielkim skrócie, i może nawet paradoksalnie, można powiedzieć, że bez wcześniejszych wystąpień reformatorów nie byłoby wielkiej sztuki katolickiego baroku. Polemika pomiędzy konfesjami w zakresie obrazów będzie więc także przedmiotem naszego zainteresowania.

Jacek Friedrich

 

 

Prowadzący

prof. dr hab. Jacek Friedrich – historyk sztuki, profesor w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego, dyrektor Muzeum Narodowego w Gdańsku.
Jego zainteresowania badawcze obejmują: dzieje architektury nowoczesnej ze szczególnym uwzględnieniem okresu po 1945 r., dzieje ochrony zabytków, nowożytną i nowoczesną architekturę gdańską, związki pomiędzy kulturą wizualną a ideologiami w XIX i XX w., a także ilustrację książkową w Polsce po 1945 r.
Dużą wagę przywiązuje do popularyzacji kultury artystycznej i architektonicznej.
Za udział w ratowaniu zabytków podczas pożaru kościoła św. Katarzyny odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi.
Opublikował m.in.: „Gdańskie zabytki architektury do końca XVIII wieku” (1997), „Gdańsk dla młodych podróżników” (2005), „Odbudowa Głównego Miasta w Gdańsku w latach 1945-1960” (2015), „Walka obrazów. Przedstawienia wobec idei w Wolnym Mieście Gdańsku (2018).